Page 21 - Müslüman_Bilim_Adamları_Atlası-2022 DİKEY

X. yüzyılda trigonometriyi bulan Müslüman astronom ve matematikçi. Bettânî,
trigonometrik bağlantıları bugün kullanılan şekliyle formülleştiren bilim adamıdır. Fırat nehri
kıyısındaki Rakka şehrinde bir rasathane (gözlemevi) kurdu. Yaptığı gözlemlerle tam 489
yıldızı sınıflamıştır. Ayrıca güneş yılını en son bulgulara çok yakın olarak 365 gün 5 saat 46
dakika ve 24 saniye olarak doğru belirlemiştir.

Güneş'in Dünya'dan en uzak bulunduğu noktadaki hareketini keşfetmiştir.
Dünya'nınkine göre Güneş'in yörünge eğimini ve Dünya'nın dönüş eksenindeki değişme
değerlerini bulmuştur. Kendisinden beş yüz yıl sonra gelen Kopernik'in 23° 35' olarak
bulduğu Dünya'nın ekliptik eğimini 23° olarak hesaplamış, bugün bilinen açı değerini
yaklaşık yarım dakikalık bir farkla bulmuştur.
Dik üçgenleri inceleyerek geometrideki temel kavramlardan sinüs, kosinüs, tanjant,
kotanjant, sekant ve kosekantın tariflerini yapan ve bunları gerçek anlamda ilk defa
kullanan kişidir. Matematik alanında Yunan kirişi yerine sinüsleri kullanan ilk bilim adamıdır.
Tüm bu matematik ve trigonometri teknikleri Batı Avrupa'da 15. yüzyıldan 17. yüzyıla
kadar Kopernik, Kepler, Tycho Brahe ve Galileo Galilei gibi bilim adamları tarafından da
kullanılmıştır.

Kitâbü'z-Zîc, Bettânî'nin en önemli ve günümüze kadar gelebilen tek kitabıdır. Değerli
âlim, bu eserinde astronomiden bahseder. Bettânî, 929 yılında Samarra şehri civarında
Kasrü'l-Cis'te vefat etti.

EBÛ ABDİLLÂH MUHAMMED
B. CÂBİR B. SİNÂN ER-RAKKI
EL-HARRÂNÎ