Page 28 - Müslüman_Bilim_Adamları_Atlası-2022 DİKEY
P. 28
İbnü'l-Heysem 965 yılında Basra'da doğdu. Batı'da "Elhazen" veya "Elhacen" ismiyle
bilinir.
En önemli eseri fizik bilimi ile ilgili olan ışık ve görme konularını inceleyen optikle
ilgili "Kitâbü'l-Menâzır"dır. Bu eser Îbnü'l-Heysem'in bilim dünyasında tanınmasını sağladı.
Dünyada "Optiğin Babası" olarak anılmaktadır. Kitabı 1100'lü yıllarda "Alhazen'in Optik
Hâzinesi" başlığı altında Latinceye çevrildi. Îbnü'l-Heysem'in başyapıtı 1500'lü yıllara dek
üniversitelerde ve ilim merkezlerinde temel eser olarak okutuldu.
İster kendisi ışık kaynağı olsun, isterse ışığını diğer bir ışıklı nesneden alsın her
kaynaktan çıkan bütün ışıkların doğrusal çizgilerde yayıldığını belirlemiştir. Gözün yapısını,
görmenin mahiyetini ve görme bozukluklarının sebebini bugünkü bilgilere çok yakın şekilde
açıklamıştır.
Işık kaynağı ne olursa olsun "göz ya da nesne" İbnü'l-Heysem, açıkça göze dışarıdan
ışık ve renk gelmediği sürece görmenin olmayacağını savunmakta ve ışığı gözde belirli bir
etki yaptığını vurgulayarak uzun süre parlak bir nesneye ya da ışığa bakan kimsenin acı
duymasını kanıt göstermek suretiyle ışığın nesneden geldiğini ve görsel süreçte gözün dış bir
etkinin alıcısı olduğunu kanıtlamaktadır. Böylece görme optiğinde etkin olan ve ışığın gözden
çıktığını savunan göz ışın kuramının geçersizliğini kanıtlamıştır.
İbnü'l-Heysem içine hiç ışık sızmayan, karanlık bir oda hazırladı. Ardından, odada
küçük bir delik açtı ve ışığı duvara yansıttı. Karanlık bir odadaki küçük bir delikten bir resmin
başka bir zemine yansıtılmasının yolunu buldu. Bugün hayatlarımızda fazlasıyla yer bulan
fotoğraf makinesi ve kamera Îbnü'l-Heysem'in bu buluşundan yola çıkılarak keşfedildi.
EBÛ ALÎ MUHAMMED B.
EL-HASEN B. EL-HASEN Sinemaya gittiğimizde, beyaz perdeye yansıtılan görüntüde Îbnü'l-Heysem'in hatırası da
B. EL-HEYSEM EL-BASRÎ görülebilir.
EL-MISRÎ
