Page 34 - Müslüman_Bilim_Adamları_Atlası-2022 DİKEY

Hayatı hakkında, kitabının girişindeki kısa açıklamanın dışında bilgi yoktur. 1181-
1206 yılları arasında Amid'de (Diyarbakır) Artuklu hanedanının himayesinde bulunduğunu
söyleyen Cezerî, 1205'te tamamladığı Kitâb fî ma'rifeti'l-hiyeli'l-hendesiyye (el-Câmi beyne'l-
ilmi ve'l-ameli'n-nâfi fî sınâati'l-hiyel) adlı ünlü eserini Emîr Nâsırüddin Mahmud'un isteği
üzerine kaleme almıştır.
Büyük bir kısmı bugünkü Avrupa mühendislik terminolojisine giren makine parçaları
üzerine yaptığı çalışmaların en önemlileri şunlardır:

Konik vanalar, kapalı kum kutularında pirinç ve bakır döküm, tekerleklerin balansı,
ahşap şablon kullanılması, aletlerin kâğıttan maketlerinin yapılması, su akıtan savakların
ayar edilmesi, çarpılmayı en aza indirmek için ahşabın tabakalar hâlinde kullanılması,
gerçek anlamda emme borusunun kullanılması, suyunu belli bir zaman aralığı ile boşaltan
kaplar ve daire sektörü dişliler. Bunlardan bir kısmının yüzyıllar sonra Avrupa'da âdeta
yeniden keşfedildiği bilinen tarihî bir gerçektir. Meselâ kapalı kum kutuları ile döküm
Avrupa'da 1500 yıllarında başlamıştır. Konik vanalardan ilk söz eden Leonardo da Vinci'dir.
Su saatinde seviye kontrol cihazına benzer ve buhar kazanlarında kullanılacak bir aletin
patenti İngiltere'de 1784 yılında alınmıştır.

BEDÎÜZZAMÂN EBÜ’L-İZZ
İSMÂÎL B. ER-REZZÂZ
EL-CEZERÎ